ÖNYARGI - I

Önyargı ailede başlar… mı?

Lütfen çocuklarımızın hayatla ilgili algılarını önyargılarla doldurmayalım. Daha çok yaşanan ve yaşanacak tecrübelerle hayatlarının yönünü çizmelerini isteyelim. Çünkü genelde yaşanan olumsuzluklar önyargılarımızı hazırlar, ama ya yaşanan olumluluklar?

Hasta ne konuşuyor, ne de söylenenleri anlıyor. Bazen saatlerce anlaşılmaz şeyler geveliyor. Zaman, yer ya da kişi kavramı yok. Yalnız, kendi adi söylendiğinde tepki veriyor. Son altı aydır onun yanındayım, ne görünüşü için bir caba sarf ediyor ne de bakim yapılırken yardımcı oluyor. Onu hep başkaları besliyor, yıkıyor ve giydiriyor. Dişleri yok, yiyeceklerin püre halinde verilmesi gerekiyor. Gömleği salyalarından dolayı leke içinde. Yürümüyor. Uykusu sürekli düzensiz. Gece yarısı uyanıp çığlıklarıyla herkesi uyandırıyor. Çoğu zaman mutlu ve sevecen, fakat bazen ortada bir sebep yokken sinirleniyor. Biri gelip onu yatıştırana kadar da feryat figan bağırıyor.

Sizce yukarıdaki paragraftaki hastanın hastalığı nedir? Bu hastanın tahmini yaşı kaçtır? Hastanın size yakınlık derecesi nedir?

Evet! Bir kere yukarıdaki hasta, hasta değildir, yaptıklarını hasta olduğu için yapmamaktadır. Yaşı gereği bütün bunlar olmaktadır.

Evet! Bu sizin bebeğiniz henüz aylarla ifade edilen yaşını yaşamaktadır. Ama yazıyı olumsuz bakarak okur iseniz size göre birçok hastalık ve yaşlılık belirtisi olabilir. Önyargı!

*****

Pastanede küçük çocuk masaya oturmuş ve gelen garson kıza,

Garson kız kafasından hesap yaptığı belli olan çocuğu beklemekten sıkıldığını belli eden sesler çıkararak onun çabuk olmasını sağlamaya çalışmış. Çocuk ise,

Çocuk getirilen külahlı dondurmayı alarak dükkandan koşarak çıkmış. Garson kız masaya baktığında masanın üstünde 15 kuruş bahşiş durduğunu görünce hem çok şaşırmış hem de çok utanmış.

*****

Bu gün vitrinini beğenmediğiniz bir dükkana girerek alış veriş yapmazsınız. Yemek yemeğe gittiğiniz restoranda garson sizin giyiminize, tavır ve davranışlarınıza göre size hizmet eder. Yolda size adres soran kişinin giyimi biraz düşük ise tedirgin olursunuz.

Bunlar gibi birçok örneği hayatınız boyunca yaşamışsınızdır. Onun için önyargı yerine, kalıplarımızdan kurtularak, bilgi edinmeye, tecrübeleri kullanmaya ve hoşgörülü bakmaya çalışırsak, önyargının getireceği olumsuzluklardan da arınmış oluruz.

İnsanlardaki önyargıyı parçalamak, benim atomu parçalamamdan daha zor.

Albert Einstein

İnsanlar yalnızca görmeye hazır oldukları şeyi görürler.

RALPH WALDO EMERSON (1800 yıllarında yaşamış Amerikalı düşünür ve yazar)

Süpermarkete girdiniz aradığınız bir temizlik ürünü ama biraz dolaştınız ve temizlik ürününün standını bulamadınız. Yanınızdan geçen mavi gömlekli gence sordunuz,

Utanmış olmalısınız, her mavi gömlekliyi market çalışanı olarak algılamanızdaki önyargı sizi utandırdı.

*****

Tıp öğrencisi kitap almaya gittiğinde gördü kü istediği ve mutlak okuması gerekli kitap çok pahalıydı. Onun için gizlice istediği bölümü açtı okudu. Kitapçıdan çıkınca hemen küçük defterine okuduklarının notlarını aldı. Artık her gün geliyor ve bölüm, bölüm kitabı okuyor ve notlarını alıyordu. Sonunda en son bölümü okuması ve imtihana girmesi lazımdı. Kitapçıya gitti kitap her zamanki yerinde değildi, aradı aradı ama bulamadı… Birisi kitabı satın almış olabilirdi. Çok üzüldü. Kitapçıdan çıkarken dükkan sahibi ona seslendi ve kasanın yanındaki sandalyeyi göstererek oturmasını işaret etti.

Bedavadan kitabı okuduğu için bir şeyler söyleyecektir diye düşünürken, kitapçı,

*****

Moskova’dayım apartmanların arası çok güzel ağaçlık ben de bazen evden ayrılıp yürüyerek küçük sokakları geziyorum. Çoğu zaman Babuşka (yaşlı kadın) denilen kadınları apartmanların önüne patates ekip onları yetiştirmeye çalışırken görüyorum. Bir seferinde dayanamadım sordum,

Ben yaşlı kadının ihtiyarlığından hareket etmesinin gerekliliğini ya da fakir bir aile olduklarını buna bile ihtiyaçları olduğunu söyleyeceğini düşünürken aldığım cevap çok farklı ve çok saygındı.

*****

Önyargı aslında insanların içindeki bir radar sistemidir. Bazı zamanlarda önyargılarımız bizi birçok kötü olayla karşılaşmaktan alıkoymazlar mı?

Önyargılarımız olduğu içindir ki çocuğumuzun elini dışarı çıktığımızda bırakmayız. Yayalara yeşil ışık yandığında bile tedirgin geçeriz karşıdan karşıya. Karanlık bir parktan geçeceğimize sokağı dolaşırız.

Bence önyargılı olmasak da, biraz daha mı tedbirli olsak, böylesi daha iyi mi acaba? Yoksa her gün gazetelerin 3. Sayfalarını okuyarak, birçok realty (gerçek hayat) programlarını televizyon kanallarında seyrederek nasıl önyargısız kalırız? diyor soruyorsanız. Siz de haklısınız.