Aydın’ın Efeler ilçesinde, geleneksel salı pazarı, her hafta Hasanefendi ve Zafer Mahallerinde binlerce vatandaşı bir araya getiriyor. 100 yıldan fazla bir süredir devam eden bu kültürel etkinlik, hem tarihi bir zenginliği yansıtırken, hem de bölge sakinlerini bir araya getirerek sosyal bir buluşma noktası haline geldi.
Aydın’ın köklü geçmişine tanıklık eden Hasanefendi ve Zafer Mahallerinde kurulan salı pazarı, kökenleri Osmanlı dönemine dayanması ile biliniyor. Yıllar içinde uğradığı pek çok değişime rağmen tarihi pazar, hala yerel halkın ilgi odağı olmayı sürdürüyor. Pazarda, taze sebzelerden meyvelere, tekstil ürünlerinden ev eşyalarına kadar geniş bir yelpazede ürünler yer alırken pazara gelen vatandaşlar da bu tezgahları inceleme ve satın alma şansı buluyor.
Aydın’ın yerel kültürüne önemli bir katkı sunan salı pazarı, aynı zamanda sosyal bir buluşma noktası olarak da öne çıkıyor. Mahalle sakinleri, dostlarıyla ve komşularıyla bir araya gelerek hem alışveriş yapıyor hem de günlük yaşamlarının stresinden uzaklaşıyorlar. Salı Pazarı, sadece ticaretin değil, aynı zamanda toplumsal dayanışmanın da bir simgesi olarak görülüyor. Yıllardır devam eden bu pazarın, Aydın halkının birbirine olan bağını güçlendirdiği ve gelecek nesillere taşınması için önemli bir kültürel miras olduğu ifade ediliyor.
"Yıllardır bu bölgede pazar kurulmaya deva ediyor"
Tarihi Salı pazarı içerisinde iş yeri bulunan Ramazan Karataş, "Bulunduğumuz bölge eskiden İpek Yolu olarak bilinirdi. Az ileri de Gümrük Önü Hanı var. Bu bölgede hanlar ve hamamlar bulunuyordu. Günümüzdeki otogar gibi, o zamanlarda da insanlar gelip kervanlarla hanın içerisinde bekliyorlarmış. O dönemdem bu yana burada Salı Pazarı kurulmaya devam ediyor. Adından da anlaşılacağı gibi Salı günleri kurulan bu pazar Aydın’ın en eski pazarı olma özelliği taşıyor. Salı Pazarı’na kırsal gelen oluyor genelde. Ürettikleri ceviz, kestane gibi ürünleri de burada satma imkanı buluyorlar. Kimisi toptan kimisi de perakende satışını yapıp geri dönüyor" dedi.
"Pazarın tam olarak kuruluş yılını bilen yok"
Salı Pazarı’nın tam olarak kuruluş yılının bilinmediğini belirten pazarcı Yaşar Coşkun, "Bu pazarın yılını tam olarak bilen yok. O nedenle asırlık bir pazar. Ben kendimi bildim bileli bu salı pazarı var. Sütünden yoğurduna, zeytininden peynirine, meyveden sebzeden yeşilliğe kadar bu pazarda her şey var. Salı günleri herkesi bu pazarda bulabilirsiniz. Her yerden insanlar buraya gerek ihtiyaçlarını gidermek, gerekse de gezmek için pazara geliyor" diye konuştu.
"Pazar bu bölgeden diğer mahalleye de yayıldı"
Zaman içerisinde Salı Pazarı’nın Zafer Mahallesi’ne doğru genişlediğini kaydeden esnaf Sinan Çepni, "Tarihi salı pazarı yüzyıllardır aynı bölgede kurulmaya devam ediyor. Eskiden bu bölgede eski yeşil ciplerin geldiği köylü durağı vardı. Ciplerin içerisinden koyun, keçiler de olurdu onları da satarlardı. Odun, yoğurt, süt gibi şeyler de getirip burada satışını yaparlardı. Burası eskiden sadece köylü pazarıydı ama zamanla değişti. Zeytin sırıkları, hasırlar satılırdı, nalıncı dedeler vardı, eski ikici el ürünlerin satıldığı bit pazarı da burada kuruluyordu. Bu bölgedeki meydanda çocukluğumda ayı oynatıldığını hatırlıyorum. Şimdiki neslin eski Türk filmlerinde gördüğü o ayı oynatma sahnelerini ben canlı olarak burada yaşadım. El arabasında Çengelköy hıyarı olarak tabir edilen hıyarları satan ihtiyar amcalarımız vardı. Buraya gelenlerin eskiden ulaşım aracı olarak kullandıkları eşek ve atlarını bağladıkları semercilerin ve nalbantların da iş yaptıkları han da bu bölgede. 15-20 sene öncesine kadar burası Aydın’ın eski kültürünün yaşandığı son yeriydi. Şimdiler de o eskilerden eser kalmadı. Ufak tefek kalaycılarımız var, kırsal kesimlerden gelen ablalarımız var o kadar. Pazarın asıl çıkış yeri burasıydı sonradan diğer mahalleye de açılarak yayıldı" dedi.
"Bu pazar Ege Bölgesi’nin en büyük pazarlarından biridir"
Aydın’ın Efeler ilçesinde kurulan salı pazarının bölgesel olarak da en büyük pazarlardan biri olduğunu aktaran Aydın Eski Eserleri Sevenler Derneği Başkanı Mehmet Özçakır, "Pazar genelde kırsal kesimlerde bulunan vatandaşların buraya gelerek kendi ürettikleri ve yetiştirdikleri ürünleri sattıkları yer hem de evlerine dönüşte buradan aldıkları ürünlerle yerel esnafa ve ekonomiye canlılık kazandırdıkları bir ortam olarak biliniyor. Aydın’da kurulan salı pazarı da tarihi geçmişi ile Ege Bölgesi’nin bilinen en büyük pazarlarından biridir. Eskiden buralar hasır pazarı olarak bilinirdi. Sadece içerisinde bulunduğumuz Veysi Paşa ve Köprülü Mahallesi’ndeydi. 1970’lerde 40 bin olan kent nüfusu günümüzde 300 bine dayanınca bölgesel olarak hemen yan mahalle olan Zafer Mahallesi’ne de yayılarak Salı Pazarı halkın ihtiyacını gidermeye devam etmektedir. Günümüzde de çağdaş olarak Salı Pazarı için kapalı bir pazar yerinin de ihtiyaç olduğu gerçeğini de unutmamak gerekiyor" ifadelerini kullandı.
"Pazarın burada kurulmasının ayrı bir önemi ve ihtiyacın giderilmesi için ayrı bir nedeni var" diyen Özçakır konuşmasını şu sözlerle noktaladı:
"İçerisinde bulunduğumuz ve arkamızda görülen yol tarihi Gümrük Önü mevkii denilen, ticaretin yoğun olduğu, bankaların, hanların ve hamamların çokça bulunduğu bir bölge burası. Pazar bir buluşma yeriydi. İnsanlar sadece sebze ve meyve gibi gıda ürünleri ile değil normal sosyal ilişkilerinin ve buna bağlı olarak da ekonomik diğer faaliyetlerini de burada sürdürüyorlardı. Buralarda köylülerin sohbet edip, ticari ilişkilerini yürüttükleri kahveler vardı. Şehrin en eski caddesi ve en eski ticari meydanı olarak bilinen bu yer, eskiden Gümrük Önü Hanı mevkii olarak bilinirdi. Bu cadde üzerinde kurulan pazar yerinde en az 4 tane hamam, 2 tane han ve buna bağlı olarak da çeşitli küçük arastaya bağlı ticari iş yerleri mevcuttu. Yıllardır da pazardaki birçok gelenek halen daha devam ettirilmektedir."